Είναι όντως περιφερειακή υπερδύναμη η Τουρκία;

Του Δρα Άριστου Αριστοτέλους
τέως Βουλευτή
Ειδικού σε θέματα άμυνας και στρατηγικής

Η προσπάθεια χαρακτηρισμού ενός κράτους ως υπερδύναμη, μεγάλη δύναμη ή μεσαία δύναμη σε παγκόσμια κλίμακα υπεισέρχεται σε ένα πεδίο όπου τα σύνορα είναι κάπως ασαφή και οι ορισμοί συζητήσιμοι. Παρά ταύτα η Τουρκία δεν έχει καμία σχέση με οποιεσδήποτε από τις κατηγορίες αυτές και η αναφορά σ’ αυτή ως «περιφερειακή υπερδύναμη» δεν συνάδει με τις πραγματικότητες.

Βέβαια λίγοι θα αμφέβαλλαν ότι οι ΗΠΑ μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είναι σήμερα η μόνη υπερδύναμη – με τα ασυγκρίτως μεγάλα πυρηνικά και συμβατικά στρατιωτικά μέσα, τo πολιτικό και οικονομικό της εκτόπισμα, ηγέτιδα του ΝΑΤΟ, με την άπιαστη διαστημική τεχνολογία, με ικανότητες να προβάλει ισχύ και να επηρεάσει γεγονότα σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη. Ούτε θα διαφωνούσαν ότι η Ρωσική Ομοσπονδία, διάδοχος και κληρονόμος του τι απέμεινε από τη σοβιετική υπερδύναμη, είναι μεγάλη δύναμη - αν και μερικοί θα την χαρακτήριζαν και μεσαία δύναμη.

Η μεσαία δύναμη δεν είναι ούτε υπερδύναμη, ούτε μεγάλη δύναμη, αλλά μια τρίτης κατηγορίας δύναμη, με σημαντικά ερείσματα ισχύος και μεγάλη ή μέτρια επιρροή στα διεθνή δρώμενα, όπως η Βρετανία, η Γαλλία, η Κίνα, η Γερμανία και η Ιαπωνία, παρόλο που ορισμένοι θα τις αποκαλούσαν και μεγάλες δυνάμεις.

Η Τουρκία δεν διαθέτει τέτοιας έκτασης ερείσματα ισχύος – πόρους, τεχνολογία, στρατιωτικές ικανότητες - που θα την κατέτασσαν στην κατηγορία αυτή. Από την άλλη μια σειρά γεγονότων τα τελευταία χρόνια αύξησαν τις δυνατότητες και την αυτοπεποίθηση της για άσκηση εξωστρεφούς πολιτικής και μεγαλύτερης επιρροής σε διεθνή θέματα που αφορούν κυρίως τη γύρω περιοχή. Τέτοια γεγονότα ήταν η εξασφάλιση καθεστώτος υπό ένταξης χώρας στην Ε.Ε., οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, η εσωτερική σταθερότητα, η αλματώδης οικονομική ανάπτυξη, η διείσδυση της σε διεθνείς αγορές, η μετατροπή της σε κέντρο διέλευσης αγωγών πετρελαίου, η αυξημένη σημασία της στρατηγικής της θέσης και οι προσβάσεις της σε τουρκόφωνες δημοκρατίες.

Όλα αυτά, συν το γεγονός ότι διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ – όχι όμως στην περιοχή - την καθιστούν γενικά αξιόλογη δύναμη και σημαντική τοπική δύναμη με μεγαλύτερες ίσως προοπτικές για το μέλλον. Δεν μπορεί όμως να θεωρηθεί «περιφερειακή υπερδύναμη» γιατί δεν έχει καθολική και συντριπτική υπεροχή έναντι όλων των άλλων χωρών στην περιοχή. Βέβαια υπάρχουν πιθανότητες περαιτέρω ενίσχυσής της στο προβλεπτό μέλλον ως συνεπακόλουθο οικονομικών επιδόσεων, αλλά η φιλοδοξία για αναβίωσης της οθωμανικής επιρροής φαίνεται να αποτελεί εν πολλοίς άπιαστο όνειρο γιατί απλώνει το χέρι της εκεί που δεν φτάνει.

Πέραν τούτων η Τουρκία έχει να αντιμετωπίσει και σοβαρές προκλήσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό, όπως το θέμα της τροποποίησης του συντάγματος, το Κουρδικό, την πολύ ανησυχητική γι αυτήν κατάσταση στη Συρία και στο Ιράκ κ.α. Πρόκειται για ζητήματα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στην τουρκική κυβέρνηση, καθώς και στις προσπάθειες της να προβληθεί ως ηγέτιδα δύναμη και να εδραιώσει την επιρροή της στην περιοχή. Με αυτά βέβαια ουδόλως υπονοείται οποιαδήποτε υποτίμηση της σημασίας, των ικανοτήτων και των προοπτικών της Τουρκίας ως περιφερειακή δύναμη ή αναστολή στον προβληματισμό για την αντιμετώπισή της.

 

--------

Ο Άριστος Αριστοτέλους είναι ιδρυτής και διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών. Διετέλεσε Βουλευτής Λεμεσού του ΑΚΕΛ Αριστερά – Νέες Δυνάμεις και Μέλος των Επιτροπών Παρακολούθησης Αναπτυξιακών Έργων και Ελέγχου Δημοσίων Δαπανών, Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Άμυνας και Νομικών. Είναι Ανώτερος Επιστημονικός Συνεργάτης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και διετέλεσε Γενικός Διευθυντής του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού,καθώς και Πρόεδρος του Κυπριακού Πρακτορείου Ειδήσεων. Σπούδασε Οικονομικά (Λονδίνο). Έκανε μεταπτυχιακά σε θέματα Διοίκησης(ΜΙΜ Λευκωσία), Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης (Bradford), Στρατηγικές Σπουδές (Aberdeen)και αναγορεύτηκε σε διδάκτορα του Τμήματος Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι ειδικός σε θέματα άμυνας και στρατηγικής. Εισήγαγε και ανάπτυξε την έννοια της σύγχρονης στρατηγικής στην Ελλάδα και τη Στρατηγική της Αποτροπής στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και αναρίθμητων άρθρων και μελετών επί θεμάτων άμυνας, διοίκησης, οικονομικών, στρατηγικής και εξωτερικής πολιτικής και συμμετείχε ως ομιλητής σε μεγάλο αριθμό συνεδρίων και σεμιναρίων.